Hilal SARI

Küresel turizm dalı, pandemi sonrası tüm dünyada gibisi görülmemiş bir süratte düzgünleşiyor fakat kesimin işgücü darboğazı da tıpkı süratte derinleşiyor. DÜNYA’ya konuşan İsviçre merkezli turizm şirketi Hapimag CEO’su Hassan Kadbi’nin de ortalarında olduğu birçok kesim temsilcisi, turizm kesiminde şu anda en büyük sorunun kesimde çalışacak yetişmiş insan bulmak olduğunu aktarıyor. ABD’den Avrupa’ya, Türkiye’den Malezya’ya bölümde çalışma şartlarının berbatlaşması nedeniyle önemli bir işgücü açığı olduğu aktarılıyor. Avrupa Birliği’nin sektörel dernekleri bölüm paydaşlarına bu işgücü darboğazının üstesinden gelecek 18 kıymetli teklif sunarken, fiyat artışları ve çalışma şartlarının güzelleştirilmesi, sorunun tahlili için öne çıkan ana iki teklif olarak yer alıyor.

Sadece Avrupa Birliği’nde COVID-19 pandemisinin turizm istihdamını yüzde 9,3 azalttığı iddia ediliyor. Bu, 3,6 milyon iş demek. Almanya’da 4 turizm işinden 1’i kayboldu. Avusturya ve Belçika’da kesim istihdamının yarısını kaybetti. İspanya’da düşüş yüzde 20. Lakin Oxford Exonomics’in de ortalarında olduğu birçok kuruluş ve havalimanı bilgileri 2022 yılında süratli bir düzgünleşme yaşanacağına işaret ediyor.

Turist sayısında 2021’e nazaran yüzde 800’e varan artışlar var

Ancak bu süratli güzelleşme birçok ülkede kesimin faaliyetlerinde otel kuyrukları, havalimanı kaosu ve hizmetin kalitesinde düşüş üzere işgücü darboğazına bağlı meseleleri da beraberinde getiriyor. Birçok çeşit operatörü ve turizm tesisi ise fiyat artışlarıyla pandemide kaybedilen işgücünü tekrar cezbetmeye çalışıyor.

ABD’de 2023 itibariyle pandemi öncesinin yüzde 82’sine ulaşılması bekleniyor. Tam düzgünleşme 2025’te öngörülüyor. Şu anda ülkenin cümbüş ve konaklama kesimine yönelik 1,5 milyon iş ilanı var. Fakat her 100 ilana karşılık yalnızca 65 ABD’li iş arıyor.

MALTA, 2019 rekoru 2,7 milyon turistin yüzde 80’ine ulaşmayı hedefl iyor. Fakat Malta Oteller ve Restoranlar Birliği Lideri Tony Zahra, Xinhua’ya yaptığı açıklamada “Şimdiye kadar yalnızca gerekli işçi tutuluyordu. Ancak şu an tam kapasiteye giden bir bölüm var ve talebe yetişmek için işçi sayısı artırılacak. Bu herkes için şiddetli olacak” diyor. Malta’da bir restoran sahibi geçen yıl 7 Euro olan saatlik fiyatını bu yıl 12 Euro’ya çıkardığını söylüyor.

YUNANİSTAN’da mahallî yetkililer ve bölüm uzmanları “2019’u yakalayacağız” sözlerini kullanıyor.

TÜRKİYE’de de Antalya üzere destinasyonlarda turist sayısındaki yıllık artış yüzde 176. Pamukkale’de amaç 2 milyon turist ve geçen yıla nazaran ziyaretçi üç kat artmış durumda. Ülke genelinde turizm gelirleri birinci çeyrekte yüzde 120 artmış durumda.

HIRVATİSTAN’da Ulusal Turist Heyeti birinci beş ayda 2,9 milyon turistle yıllık yüzde 175’lik bir artış olduğunu aktarıyor. Şirketler çalışanları cezbedecek fırsatlar sunuyor. Dönemlik emekçilere parasız konaklama ve öbür yan haklar sağlanıyor. Konaklama maliyetlerinin yüzde 80 arttığı, fiyatların ise yüzde 30 yükseltildiği aktarılıyor. Hırvatistan Turizm Enstitüsü Lideri Damir Kresic “Bunun hala kâfi gelmediği çok açık. Turizm bölümünde fiyatlar hala çok düşük” diyor.

SLOVENYA’da ulusal istatistik ofisi datalarına nazaran 2022’nin birinci 4 ayında turist sayısı geçen yıla nazaran 8 kat arttı.

G. KIBRIS’da dal toplam işgücü muhtaçlığının yüzde 20’sine denk gelen 5 bin turizm çalışanını bulamıyor.

YUNANİSTAN’da yapılan bir araştırma geçen yıl yayınlanan turizm iş ilanlarının yüzde 22 ila 24’ünün doldurulamadığını ortaya koyuyor.

İSPANYA, FRANSA, İNGİLTERE, ALMANYA üzere ülkelerde büyük havalimanlarında kâfi işgücü bulunmaması nedeniyle gecikmeler ve iptallerin gerisi arkası kesilmiyor.

İNGİLTERE’de 12 Mayıs’ta parlamentonun alt kanadı tarafından yayınlanan bir araştırma Aralık 2021’den Şubat 2022’ye bölümdeki toplam istihdamın yüzde 7,8’ine denk gelen 166 bin iş ilanı olduğunu ortaya koyuyor.

DANİMARKA’da Villa Copenhagen’in yöneticisi “Her gün alım yapıyoruz, yeni işe giriş görüşmesi yahut kontratı yapmadığımız gün yok” diyor.

YENİ ZELANDA’da kesimin işgücü darboğazı o kadar akutlaştı ki, Göç Bakanı “vize süreçlerinin hızlandırıldığını” duyurdu.

MALEZYA 1 Nisan’da sonlarını açtıktan sonra turizmdeki iş ilanlarını doldurmakta zorlanıyor. Pandemide işten ayrılanların daha uygun fiyatlar ve daha esnek çalışma şartları bulunan yeni işlerinden turizme geri dönmediği aktarılıyor.

“Türkiye gerçek potansiyeli için daha fazlasını yapabilir”

Paylaşım iktisadının birinci teşebbüslerinden biri olan ve 1963 yılında kurulan turizm şirketi Hapimag’ın CEO’su Hassan Kadbi, hem şirketin işletme modeliyle hem de dalın genel görünümü ve problemleriyle ilgili DÜNYA’ya konuştu. Şu anda 16 ülkede 58 tesisin sahibi olan şirket, paylaşma unsuruyla kurulmuş ve şirketten pay alan seyahat severler, belli bir yıllık üyelik bedeli ve değişken su, elektrik üzere maliyetleri ödeyerek ortalarında Hapimag Sea Garden Resort Bodrum’un da olduğu Devre Tatil Sistemi’nde tatilin tadını çıkarıyor. CEO Kadbi, Türkiye’de de dünyada da süratli bir güzelleşme yaşanan bu döndemde derinleşen işgücü darboğazına dikkat çekerek “Şu anda en büyük sorun kesimde çalışacak insan bulmak. En yeterli ödemeyi yapan bölüm değil. Bireyler zenginleştikçe turizm tercih edilen bir kesim olmaktan çıkıyor. Biz kültürel olarak değişim üzerinde çalışıyoruz. Ekip elbise ve kravatları attık örneğin. İş kültürünü demokratikleştirdik, hiyerarşiyi azalttık. Haftalık call’lara oteldeki garsonumuz bile katılıyor isterse. İşgücünün yetkinliklerini de geliştiriyoruz, Bodrum tesisimizden 3-4 çalışanı İngilizcelerinin gelişmesi için farklı ülkelere gönderdik” diyor. Ucuz turizm ne müşteri için, ne ülke için uygun değil Türkiye’nin turizmde gerçek potansiyeline ulaşması için çok daha fazlasını yapabileceğini belirten Kadbi şöyle diyor: “Ucuz ve düşük kalite turizmi unutun gitsin. Ülke için güzel değil, müşteri için yeterli değil, kimse için uygun değil. Sorumlu ve sürdürülebilir turizme odaklanmak kritik. Bu iş yalnızca plastikten kaçınmakla olmaz. Çalışanların iş şartlarının düzeltilmesi, etrafa ve müşterilerin taleplerine ihtimam gösterilmesi, ziyaretçilerin mahallî kültürü tanıması görmesi kıymetli. Turizmin hakettiği yere gelmesi için olması gereken bu.”

EFFAT’tan kesimdeki şirketlere 18 öneri

Avrupa Besin, Tarım ve Turizm Ticaret Sendikaları Federasyonu (EFFAT) konaklama kesimindeki iş ilanlarını daha cazip hale getirmeleri ve işgücü darboğazının aşılması için şu davetleri yapıyor: Çalışanları birinci sıraya koyun, fiyat ve çalışma şartlarını güzelleştirin, toplu fiyat görüşmelerini güçlendirin, çalışanların sesine kulak verin, iş-özel hayat istikrarını sağlayın, nizamlı ve öngörülebilir çalışma müddetleri verin, taşeron çalışmayı azaltın, oda paklığına ehemmiyet verin, mesleği eğitimler verin, staj eğitimini teşvik edin, iş güvenliğini sağlayın, iş ortamında cinsel taciz ve şiddet olmasını engelleyin, cinsiyet eşitliği ve çeşitliliği teşvik edin, dönemlik ve göçmen çalışanları koruyun, dijitale ve yeşile geçiş adımları atın, toplumsal etiketleri (yıldızlar, etraf dostu, hayvan dostu vs.) teşvik edin, yıl uzunluğu turizm hedefleyin, turizmi daha sürdürülebilir ve toplumsal manada sorumluluk sahibi bir vizyonla yine inşa edin.